René Cuperus is cultuurhistoricus, ideoloog en columnist bij De Volkskrant
Cuperus beschrijft hier een diepgevoelde visie van maakbaarheid n.a.v. het verschijnen van het boek ‘Wat er op het spel staat’ van cultuurhistoricus en romancier Phillip Blom.
Ze hanteren beiden het uitgangspunt dat onze democratie een nieuwe noodzaak nodig heeft.
Meer sturing kan weliswaar voor een korte periode tot meer zekerheid leiden, maar leidt ook tot mínder vrijheid. Dus deze en andere maakbaarheidsgedachten zijn niet duurzaam omdat ze altijd het tegenovergestelde opleveren van wat men beoogt.Méér vrijheid leidt tot minder zekerheid; dat is helaas onvermijdelijk in een open en transparante samenleving, die voortkomt uit onze moderne westerse democratie.
Lees verder op de website van Topics »
Tagarchief: Maakbaarheid
Arnout Brouwers: De achilleshiel van een historisch waagstuk
Arnout Brouwers is historicus en chef opinie bij de Volkskrant
Brouwers verwoordt de al vaker geuite kritiek dat de Europese Unie democratisch zal zijn of niet zal zijn. Dit artikel is een goede sfeerschets na de dreun van de Brexit. Ook het begin van nadenken over de oplossing(en).
Hoe is het mogelijk dat grote groepen Europeanen op partijen stemmen die analytisch gezien juist níet opkomen voor het belang van hun kiezers? Volgens mij is dat de kernvraag, die democratisch opgelost moet worden. Er zijn enkele oorzaken denkbaar:
- domheid
- demagogie
- afwijzing, gevolgd door wraak
In alle gevallen gaat het om het afbrokkelen van draagvlak voor het grotere idee of ideaal. Twintig jaar geleden bestond het draagvlak uit >90% van alle Europeanen; we komen nu in veel EU-landen al in de buurt van 60%. In het VK zelfs tot <50%.
Kiezers die niet voldoende willen of kunnen nadenken, (en velen anderen!), vertrouwen op charismatische leiders met een goed verhaal. Als blijkt dat zij dat ook niet (snel genoeg) kunnen waarmaken, dan volgt een correctie via de stembus. Als democraat vind ik dat prima; zo is democratie bedoeld.
Waar is het dan fout gegaan? Een Europese identiteit opbouwen van bovenaf gaat niet. Zeker niet in de huidige tijd van open samenlevingen en nieuwe media. Draagvlakvergroting voor zoiets complex als samenwerken binnen de EU kan dus alleen bottomup tot stand komen: Een EU dichtbij mensen, in hun dagelijkse leven.
We doen dit in regio Eindhoven al op kleine schaal en daar bereiken we eerste resultaten, maar het gaat langzaam. Dit proces van draagvlakvergroting is meer voor marathonlopers dan voor politici die steeds met de volgende verkiezingen bezig zijn.
De Brexit betekent dus ook het einde van de centralistische, bureaucratische, maakbare EU, want die is niet voor alle Europeanen. Het Europa van de Regio’s staat al in de stijgers en vergt nog wat meer uitwerking en politieke wil om tot #sterkeregio’s te komen. Vrij naar Kennedy: Het gaat er niet meer om wat de EU voor een regio kan doen, maar wat een regio voor de EU kan doen.
Niet doen wat mogelijk is, maar wat nodig is. Dat vergt ook een EU als sociale innovatie.
Lees hier verder op de website van De Volkskrant »
Guy Verhofstadt: Let’s be honest: the union does not exist
Guy Verhofstadt is voormalig premier van België en voorzitter van de Alliantie van Liberalen en Democraten (ALDE) in het Europarlement
In dit interview gaat hij (net als in zijn boek De ziekte van Europa) uitgebreid in op zijn belangrijkste bezwaar tegen de huidige EU: Een verenigd Europa is prima, maar niet op de manier waarop het nu gaat. Elke uitkomst van het Brexit-referendum zal een bijdrage zijn aan een beter functionerende EU.
Lees zijn argumenten en stel vast dat hij een maakbaarheidsideaal nastreeft: als we allemaal goed nadenken en voldoende overleggen dan kunnen we tot de veel beter functionerende Verenigde Staten van Europa komen; dan kunnen we net als bijv. Amerika een federale regering vormen met directe verkiezingen en een eigen buitenlands en defensiebeleid, eigen belastingheffing, etc.
De crux is natuurlijk dat dat model ooit wel is overwogen maar ook toen al als te verstrekkend terzijde is gelegd. Er waren veel goede argumenten vóór, maar destijds verdween bij de lidstaten de maakbaarheid van deze samenwerking naar de achtergrond. Er was geen precedent. Men koos voor de stap-voor-stap ontwikkeling, die ik graag samenvat als sociale innovatie. Twee stappen vooruit, een achteruit.
Soms niet fraai, maar uiteindelijk wel functionerend. We boeken resultaten, maar helaas meestal in blessuretijd. Dat ziet er soms zelfs amateuristisch uit, maar doordat er steeds wel een aantal lidstaten op een onderwerp meeremmen is het ook erg tijdrovend om echt knopen door te kunnen hakken. Helaas, maar op hoofdlijnen kan het niet veel beter. Het leidt inmiddels ook tot een EU van ‘meerdere snelheden’; dat is onvermijdelijk gebleken.
Ik heb veel respect voor de kwaliteit van het EU-bestuur. Binnen de ruimte die de EU-landen aan Commissie en Parlement toestaan (let op die volgorde) spelen ze heel wat klaar. Ze gaan voor de langere termijn, en dat is in lidstaten bijna nergens meer mogelijk.
Lees verder op de website van EU Observer »
Frans Timmermans: Laten we een herzuiling voorkomen
Frans Timmermans is eerste vicepresident van de Europese Commissie
Timmermans betoogt o.m. dat al die verschillende opvattingen in de EU-lidstaten over diversiteit, integratie, solidariteit en andere EU-waarden voortkomen uit een gebrekkige debatcultuur om met elkaar verschillende inzichten op een democratische manier op te lossen. Zeker in Nederland. De burger en politicus moeten zich in zijn gedachte dus verder bekwamen in het democratische proces.
Dat lijkt me symptoombestrijding. De meeste Europeanen hebben geen zicht hebben op de uitkomsten van ‘de verdere eenwording’ en de samenleving die dat oplevert. Eenwording is voor velen geen lofzang meer maar een bedreiging geworden. Een punt van grote zorgen. Wat betekent die verdere eenwording en wanneer stopt dat? Hoe ziet dat er dan uit? Sterker nog: hoe willen WIJ dat onze toekomstige samenleving er uit ziet?
Het eindplaatje is dus niet helder en daardoor ontstaat er de facto een EU ‘van verschillende snelheden’ en een blijvende wirwar aan discussiepunten, over vrijwel alle thema’s. Elk EU-land heeft of krijgt wel een reden om het regelmatig oneens te zijn met voorstellen en standpunten. Vrijheid in gebondenheid moet concreter, ook voor het dagelijkse leven.
Dus dat gebrek aan inhoudelijk perspectief en het feit dat daar na Lissabon 2007 vrijwel nooit meer debatten over plaatsvonden zijn de echte oorzaken van de afnemende populariteit van ‘de idee Europa’.
Overigens zijn die problemen vooral ontstaan door de onwil van lidstaten en hun regeringsleiders om over de toekomst van de EU en de positie van elk EU-land binnen die EU nog vergezichten te willen schetsen, mede door de toenemende invloed van anti-EU-partijen. Maar dat is dus kortzichtig en speelt die anti-EU-partijen juist in de kaart. Het wordt daarom dus hoog tijd om het debat over de toekomst van ‘de idee Europa’ te hernemen. Op alle niveaus en met alle Europeanen. Wij beginnen in onze regio daarom a.s. donderdag 9-6 met een burgerdialoog in Eindhoven ». Iedereen is welkom.
Een bijkomend aspect van die benadering is dat we de debatcultuur en democratie aan de bron helpen versterken. Dus daarmee leveren we toch ook een, zij het indirecte, bijdrage aan dit betoog van Timmermans.
Lees verder op de website van De Volkskrant »
Robert Kaplan: Europa is aan het ontbinden
Robert Kaplan is Amerikaans journalist en schrijver. Hij publiceerde veertien boeken over buitenlandse politiek.
Tsja, dit is een gerenommeerd schrijver en analyticus die onlangs een boek uitbracht met de titel ‘Duister Europa’. Is dit doemdenken om boeken te verkopen of een serieuze weerlegging van de vooruitgang die Europa kan zijn voor alle Europeanen, maar zeker ook de rest van de wereld?
Hij bekijkt de ontwikkelingen vooral vanuit het perspectief van voormalige Oostblok-staten als Roemenië. “Het hele idee van Europa, dat het los stond van die regio’s eromheen, gaat niet langer op.”
#Sterkeregio’s zijn volgens Kaplan niet de oplossing maar de oorzaak van de problemen. “Het bestuur van de EU wordt door die lappendeken veel complexer dan ooit gedacht.”
Arnout Brouwers: Europa’s dilemma: speler of speelbal
Arnout Brouwers is historicus en chef opinie bij de Volkskrant
Zoals zo vaak is hier de positie en maakbaarheid van de EU ter discussie. Dit is een goede analyse van alle afwegingen die daaraan op deze onduidelijke momenten ten grondslag kunnen liggen.
Maar minder relevant als je weet dat de EU niet aan de tekentafel is ontstaan. Er is geen masterplan; het is een cirkel en geen pijl. Tot nu toe is dat ook al 70 jaar de kracht van de EU: zo goed mogelijk inspelen op ontwikkelingen binnen en buiten de EU en daar haalbare oplossingen voor creëren.
Geen brute kracht dus, of dogma’s, maar flexibiliteit en aanpassingsvermogen: de EU als sociale innovatie.